Şafak ‘Kim gerçek yabancı’ diyerek bir ülkede yaşayıp başka bir yere ait olduğunu bilen mi, yoksa kendi ülkesinde yabancı hayatı sürüp, ait olacak başka bir yeri de olmayan mı tarzında farklı görüş açılarına da yer veriyor.

Sanat sayfamızda bu hafta yalnızlığın ne anlama geldiğini farklı açılardan anlatmaya çalışan ve yabancılığın kişi üzerinde bıraktığı etkileri çözümlemeyi deneyen Elif Şafak’ın “Araf” ismini verdiği romanı yer alıyor.

Elif Şafak 1971 yılında Strasbourg’da dünyaya geldi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Uluslararsı İlişkiler Bölümü’nü bitiridikten sonra aynı üniversitede Kadın çalışmaları Bölümü’nde yüksek lisans yaptı. ‘Bektaşi ve Mevlevi Düşüncesinde Kadınsılık-Döngüsellik’ konulu master tezi Sosyal Bilimler Derneği tarafından ödüle layık görüldü.

İlk öykü kitabı olan ‘Kem Gözlere Anadolu’yu 1994 yılında okuyucuyla buluşturan Elif Şafak, ilk romanı ‘Pinhan’ ile 1998 Mevlana Büyük Ödülü’nü aldı. ‘Mahrem’ isimli üçüncü romanı ile 2000’de Türkiye Yazarlar Birliği Roman Ödülü’ne layık görüldü. Amerika’da yaşanmışlığı olan Şafak, Michigan Üniversitesi’nde “Ortadoğu’da Marjinal Kimlikler” ve “Kadın ve Edebiyat” derslerini verdi.

İngilizce olarak kaleme alınan ve Aslı Biçen tarafından Türkçe’ye tercümesi yapılan “Araf” isimli romanın ilk baskısı 2004 yılında gerçekleşti. ABD’nin önde gelen yayınevlerinde yer alan roman dil ve zaman üzerine çeşitli tartışmaları okuyucuya iletiyor.

Elif Şafak “Araf” ismini verdiği romanını büyük bir felsefeden hareket ederek kaleme aldı. Bu felsefe Mevlevilik düşünce sisteminin yansımalarını bünyesinde barındırıyor. Mevlana Celaleddin Rumi’nin dünyaca ünlü Mesnevi eserinin ikinci cildinden bir alıntıyla kitabına başlıyor yazar. Doğu dünyasının mistik yapısının zaman zaman karşınıza çıkacağı eserde Şafak, soru cevap şeklinde çözümlere varmaya dikkat ediyor. Çözümsüzlük durumunda muhakkak alternatif görüşler devreye giriyor. “Araf” gergin bir hat üzerinde ilerlemiyor; aksine çok yumuşak bir atmosfer içinde son buluyor.

Yalnızlığın halleri farklı boyutlarda kendini gösterirken, okuyucu yabancılık kavramı üzerine farklı sorularla karşı karşıya kalıyor. Çözümlerin yazar tarafından dolaylı olarak verildiğini zannedebilirsiniz ilk başta; oysa Elif Şafak okuyucuyu kendi kendisiyle baş başa bırakıyor. Zaman kavramının irdelendiği ve dil olgusunun satır aralarında önemli bir yere sahip olduğu “Araf”ta zıtlıklar dünyası iç içe geçiyor.

Yazar Elik Şafak “Araf” romanından hareketle okuyucuya sorular soruyor ve onları düşünmeye sevkediyor.

Şafak ‘Kim gerçek yabancı’ diyerek bir ülkede yaşayıp başka bir yere ait olduğunu bilen mi, yoksa kendi ülkesinde yabancı hayatı sürüp, ait olacak başka bir yeri de olmayan mı tarzında farklı görüş açılarına da yer veriyor. Aitlik meselesini kişi, toplum ve toprak parçası gibi kavramlar etrafında enine boyuna tartışmaya açıyor yazar. Yabancılığın kişiyi yalnızlığa ittiğini, yalnızlığın yabancılığı doğurduğunu ve aitlik sorunun bir karmaşa haline geldiğini satır aralarından okuyucuya iletiyor.

Şafak, zamanın ilaç gibi geldiğini her fırsatta bir avuntu gibi yineleyen kişilere alternatif fikirler de iletiyor. Özellikle kimi durumlarda zaman bir yük gibi insanın sırtına biniyor ve kaldırması zor bir hal alıyor. Zaman ilaçken ve dermanken bir anda yalnızlığı çoğaltıyor.

Elif Şafak isimlerin yabancı memleketlere ayak uydurma sürecinde muhakkak bir şeyler eksilir diyor. Bu bazen bir nokta, bazen bir harf bazen de bir vurgu olabiliyor. İşte burada dil sorunu büyük bir çıkmaza giriyor. Yalnız yabancının isminin başına birçok şey geliyor. Dil olgusu yabancılığı ardından sürüklüyor. “Araf” tanıdığınızı sandığınız ama birden yabancısı olduğunuzu hissettiğiniz bir ülkede insanın en aşina olduğu şeye, yani ismine yabancılaşmasını anlatıyor.