Son zamanlarda okuduğum en ilginç ve en özgün Türk Edebiyatı kadın temsilcilerinden biri Elif Şafak... Bir edebiyatçı olarak dilin özgürlüğünü her koşulda savunarak tüm önyargılara ve kutuplaşmalara karşı söyleyeceği sözü sakınmayan Elif Şafak, yazdığı romanlarla kendinden çokça söz ettirecek gibi görünüyor...

Kuşkusuz bu sonuçta yetişme ve büyüme koşullarının da epey etkisi var... 1971’de Strasbourg da doğan Elif, Türkçe yi yabancı bir dilmiş gibi öğrenerek karşımıza farklı bir deneyimle çıkar... İlkokulu Ankara da, ortaokulu Madrid de okuduktan sonra ODTÜ Uluslararası İlişkiler bölümünü bitirir. Sonrasında ise birçok ülkeyi dolaşan bir gezgin gibidir... Bektaşi ve Mevlevi Düşüncesinde Kadınsallık-Döngüsellik konulu yüksek lisans tezi Sosyal Bilimler Derneği nce ödüllendirilir. İlk öykü kitabı Kem Gözlere Anadolu 1994 te, ilk romanı Pinhan 1997 de basıldı. Pinhan ile Mevlana Büyük Ödülü nü, Mahrem ile de 2000 Türkiye Yazarlar Birliği roman ödülünü kazandı... Bit Palas isimli romanı 2002 de yayınlanırken, şimdi de Araf isimli yeni romanıyla adından söz ettirmeye başladı...

Ben alanların birbirine sızdığı noktaları seviyorum diyen Elif Şafak, hep çok boyutlu bir dünyada yaşamış olmasındandır ki romanları boyunca kozmopolit dünyaları da ustaca yansıtmakta, ara dünyaları keşfetmekte ve bizlere harmanlanmış gerçeklerin bir mozaiğini sunmaktadır... Farklı dünyalar arasında gidiş gelişlerle dolu kitaplarındaki dili, motiflerinin zenginliğiyle dikkatleri çekerken özel bir ilgiyle yaklaştığı tasavvuf, akıldışılık, ruhaniyete yaptığı yolculuklar ve sıradışılıklarla da bezenmiş gibidir. Yabancılaşma, yabancılık, köksüzlük gibi temalar ise hemen hemen romanlarının tümüne serpilmiş haldedir... Kendisiyle yapılan bir konuşmada kendi yazımı için şöyle demektedir Öncelikle aklımı ön plana çıkartarak ya da mantıkla yazmadığımı söyleyeyim. Daha çok sezgilerimle yazıyorum. Akademiden getirdiğim akıl, mantık ve bilgi ikinci ve üçüncü planda devreye giriyor... O, benim yazıyla kurduğum ilişki, o ta çocukluğuma kadar giden birşey... Aslında sezgiyle roman yazanların Türkiye de çok az olduğunun altını çizen Şafak, yeni bir başlangıca da talip olduğunu ifade ediyor...

Kitaplarında dişil bir duyarlılıkla karşılaştığımız Şafak, Mahrem adlı romanında kadın yazını sorunsalına da bir nevi cevabını vermektedir... Eğer dişil bir ses varsa, onun içindeki dişil yankıyı bulmak benim daha çok hoşuma giden, bana daha yakın gelen uğraşlardır diyen Şafak, zıtlıkların benzerliği, ikizlik, parçalanma temalarıyla dolu Mahrem de belleğinde en kuytu bölgelerine sızarak, bütün arzuların ve bütün çatışmaların yer edindiği vücudu sorguluyor, tıpkı Doğu-Batı zıtlığını sorguladığı gibi... Doğuyu oryantalizm akımında gören batı, onu şehvetli, terkedilmiş, fethedilmeyi bekleyen bir mekan gibi görürken, batı da ahlaksızlığı getiren bir alan gibi görünür doğuda... Müslüman kültürü ile batıdan edinilen ithal kültürü bu paralelde içiçe geçiren Elif Şafak, karmaşık bir dil yaratarak, bir yerde kendi dünyasını da yansıtmaktadır... Bütün bunlardan da çıkarabileceğimiz edebiyat dünyasındaki Elif in dişil yüzüdür diye düşünüyorum... Bilindiği gibi 1960 lardan bu yana gelişen bir kadın yazını söylemi vardır. Fakat Elif in söylemi bundan farklı olmuştur. Daha çok Fransa da gelişen ve kadın yazını olarak tanımlanan çalışmaları yürüten Helene Cixous, Luce Irigaray, Monigue Wiltig gibi feministlerin amacı, kadınlığın kadın söylemiyle bağlantısını ortaya koymakken, Elif Şafak ın öne sürdüğü daha çok karşıtlıkların ve zıtlıkların içyüzünü sorgulamaktır. Böyle olsa da Şafak, kitaplarında bize dişil bir yankıyı yansıtmakta, sezginin, hissedişin, içsel yolculukların, her rengin, kültürün harmonisini sorgulayarak, sorgulatarak yaşatmaktadır. Feminist öncülere göre ruh-beden, şekil-madde, doğa-kültür, yaşam-ölüm, erkek-kadın gibi karşıtlıklarda; ruh, şekil, doğa, yaşam ve erkek hep beden, madde, kültür, ölüm ve kadın a üstün kabul edilmiştir. Hatta bazı temsilcileri kadınca dilin erkek dilini yıkması gerektiğini dillendirmiştir. Elif Şafak ise bu zıtlıkları kitaplarında ustalıkla kullanarak yanıtını ortaya koymuş ve tartışmanın salt bu eksende yürümesine karşı çıkmıştır...

İşte son kitabı Araf ta da Elif Şafak yine çelişkileri, farklı dünyalar arası zıtlıkları, kadınca sezgilerinin güçlülüğüyle iç dünyalara yaptığı yolculuklarla akışkan ve çekici bir dille ortaya koymakta ve seslenmektedir: Kim gerçek, yabancı bir ülkede yaşayıp başka bir yere ait olduğunu bilen mi, yoksa kendi ülkesinde yabancı hayatı sürüp ait olacak başka bir yeri de olmayan mı?

Evet, kim gerçek yabancı?

SARA AKTAŞ