Trafiğin en yoğun olduğu saatte biniyorum taksisine. Yol uzun, trafik de keşmekeş olunca laf lafı açıyor.

Sohbete koyuluyoruz önce havadan sudan, sonra siyasetten, siyasetçilerden. Her Türk gibi “Ne olacak bu memleketin hali?” diye sorup gene evvela kendimiz cevaplaya cevaplaya gidiyoruz ağır aksak yolda.

İstanbul’da bir taksi şoförü. Ellili yaşlarda, konuşkan, güleç. Peş peşe üç fıkra anlatıyor, hepsini de kendi kaynanasına bağlayarak. Dert yanıyor kaynanasından, otuz senedir evli, hâlâ alışamamış kaynanasına. Taksici mübalağa sanatını hatmetmiş. Gördüğüm en şen şakrak insanlardan biri. Esprili, zeki. Bir yanıyla naif de. Sisteme değil, liderlere kızgın. Yapıları değil insanları sorguluyor salt. Almanya’da yaşamış 20 yıl kadar, sonra dönmüş. Büyük oğlu hâlâ oradaymış. Yakında evlenecekmiş. Türkiye’den, köyden getirtilen bir gelin adayıyla. Görücü usulü. Trabzon’un bir köyünden dosdoğru Frankfurt’a uçacakmış kızcağız, müstakbel kocasının yanına. Gözümün önüne geliyor: Daha evvel köyünden hemen hemen çıkmamış bir genç kadın Frankfurt uçağında bir başına uçuyor kendisini bekleyen meçhul bir gurbete. “Zor olmayacak mı onun için?” diye soruyorum. “Yok, böylesi daha iyi.” diyor taksici: “Çünkü köyden başkasını bilmeyen kız namuslu olur. Gözü açıldı mı yaramaz artık. Gözü açılan kızda namus kalır mı?”

Şu “namus” kelimesini ne kadar pervasızca, nasıl da bol keseden yargılamak için kullanıyor erkekler. Kendileri hakkında değil asla, hep de kadınlar hakkında. Kadınları gruplara ayırıyorlar “namuslular” ve “namussuzlar”, bunu derece derece dakiklikle ölçebilen bir sihirli araca sahiplermiş gibi rahatlıkla. “Bizim oralarda namus en kıymetli şeydir.” diyor. “Biz namusumuz için yaşarız.” Anlaması zor “bizim oralar”dan neyi kastettiğini... Kökenleri olan ama yıllardır gitmedikleri Trabzon mu? Şu anda yaşadığı İstanbul mu? Yoksa yıllarını geçirdiği ve gelinini göndereceği Frankfurt mu? Neresi şu “bizim oralar”?

“Bir yanlışını görsem önce ben temizlerim.” diyor aniden taksi şoförü. Cümleyi ilk seferde anlayamadığım için tekrar ettiriyorum. Birden soğuk bir ürperti. Birden tüylerim diken diken. Gelininden bahsediyor, kızından bahsediyor, ileride bir hatalarını görse evdeki silahı çekinmeden kullanacağından bahsediyor. Namuslarını temizlemek için. Soyut ve sübjektif kavramların somut canlardan daha önemli olduğu bir dünya bu.

Aniden o şen şakrak, ponpon tonton taksici gidiyor, her an bir töre cinayeti işleyebilecek bir adam geliyor yerine. O dönüşüm, o kırılma anı.. ama aslında her şey bir bütün, kırılan bir şey yok. Faşizm böylesine sıradan bir şey. Gündelik hayatın içinde, onun kuytularında. Öyle komplo filmlerindeki gibi kapalı kapılar ardında planlar yapan habis güç odaklarının değil, gayet iyi kalpli, son derece sıradan ve tanıdık, kendisine verilen hakikatleri sorgulamadan yaşayan “normal” vatandaşların eseridir tahakküm. Sıradan faşizm.

09.04.2006