Dikkatinizi çekmiştir elbet, İstanbul’da düzenlenen uluslararası konferansların ve etkinliklerin sayısında önemli bir artış var son yıllarda.

Bu sayede daha çok gazeteci, uzman, araştırmacı, akademisyen ve bilumum meslekten insan İstanbul’a yolculuk etme fırsatı buluyor. Ancak bu sevindirici gelişmeye rağmen şehr-i şehir hâlâ yeterince değerlendirilememiş bir kültürel ve entelektüel merkez. Bu şehrin bir kültür başkentine dönüşememesi için hiçbir sebep yok. Ve belki de bunun için gereken öyle muazzam bir yatırım ya da mükemmel bir altyapı değil, sadece doğru insanları doğru zamanda harekete geçirebilmek. Bu ilkenin işleyişinin en güzel örneklerinden birini bu hafta sonu İngiltere’de katıldığım uluslararası Hay Edebiyat Festivali’nde gördüm.

İngiltere ile Wales arasında son derece küçük, sakin ve biraz da cansız bir kasabadan ibaret Hay denilen yer. Böyleyken nasıl olup da Avrupa’nın, belki de dünyanın en canlı edebiyat festivallerinden birine ev sahipliği yapabiliyor? Nasıl oluyor da bir cansız kasabaya senenin on günü boyunca ülkenin her yerinden okurlar, eleştirmenler ve gazeteciler, tabii bir de dünyanın dört bir yanından yazarlar akabiliyor? İki katlı evlerden müteşekkil, durağan mı durağan, ama aynı zamanda bakkaldan çok kitapçıya sahip bir kasaba tahayyül edin. Bu bölgenin insanları “boş zaman” diye bir mefhuma sahip olmamakla nam salmışlar; boş zaman diye bir şey yok, boşa harcayacak zaman yok, sadece okunacak kitaplar var, hem de ne çok. Velhasıl adım başı bir ufak kitapçıya rastlayabileceğiniz bu yer, belki de öteden beri kitaba kıymet veren bir yer olagelmiş. Ama bundan çok değil belki on sene evvel, epi topu birkaç kişinin kararlı girişimi bu geleneksel kitap sevgisini hem büyük bir ticari başarıya, hem yöre için muazzam bir kalkınma modeline hem de kitapseverler için alternatif bir mekan yaratmaya götürüyor.

Bir tek girişimci yetiyor aslında. Bir tek girişimci, bir minik kasabayı bundan sonra “edebiyat festivallerinin merkezi” olarak seçiyor. Ardından gerekli sponsorlar bulunuyor, yayınevleriyle toplantılar yapılıyor, basının ilgisi çekiliyor, yazarlar da en başta biraz gönülsüz, zamanla can atarak gelmeye başlıyor. Sonuçta ortaya çıkan, kırsal bir bölgenin tam ortasında, yüzlerce çadır ve bir çamur deryası içinde yükselen sıra dışı bir festival. Edebiyat dünyasının Woodstock’u. Buraya gelirken şık ayakkabılarını ve marka kıyafetlerini bir kenara bırakıp, ayaklarına kalın balıkçı çizmeleri, üstlerine de paspal bir hırka geçiriyor Londralı kitapseverler. Hippi bir edebiyat festivali Hay denilen. Çoluk çocuk çimenlere yayılıp, bayat sandviçler yiyip kalan paranızı tamamen kitaplara harcadığınız, yazarları dinlemek için bir çadırdan bir başka çadıra koşturduğunuz. Geride bir yerlerde inekler, kuzular otluyor, köylü çocuklar uçurtma uçuruyor ve bu arada binlerce şehirli insan deli gibi kitap alışverişi yapıp, sevdikleri yazarların imza kuyruklarında bekliyor.

Düşünebiliyor musunuz, bizde bir işadamının ya da girişimcinin benzer bir adım attığını? Sırf kitap odaklı, sırf edebiyat amaçlı. Düşünebiliyor musunuz mesela Ödemiş’in ya da Adapazarı’nın ya da Ihlara Vadisi’nin veya hadi daha büyük yerleşim yerleri olsun, mesela Kayseri ya da Van’ın memleketin en büyük edebiyat festivaline penah olarak seçildiğini ve her sene aynı dönemde binlerce, on binlerce insanın oraya akın ettiğini? Bizde edebiyat ortamı maalesef fazlasıyla İstanbul merkezli. Üç büyük şehrin dışına sızan edebiyat damarları son derece sınırlı. İstanbul içinde dahi hep aynı semtlerde, hep aynı noktalarda canlılık. Uluslararası çapta bir Adapazarı Edebiyat Festivali düşlemek çok mu hayalcilik?

30.05.2006