"Rüyanda gördüğün çınar gibi sağlam ve ulu olacak kuracağın imparatorluk. Ve tıpkı o çınar gibi dal budak salıp, yedi düvele meydan okuyacak asırlar boyu" diye tabir edilmişti Osman Gazi nin rüyası, ya da en azından bize böyle anlatıldı bugüne kadar. Zaman zaman içinde, rüyadaki çınar değil, imparatorluğun kendisi de değil, rüya tabirleri kitapları başardı 21. yüzyıla kapağı atmayı. Hani şu gayb âleminin hercümercinden irili ufaklı bilgiler dererek, fani kullar namına kulak hırsızlığı yapan; hepsi de üç aşağı beş yukarı birbirini andıran; köksüzlüğüyle namdar, süreksizlikleri tescilli, gelenekleriyle arası limonî bir ülkede bile hep aynı kalan; çok satanlar listelerine olmasa bile hemen her eve girmeyi başaran ve hane başına en az bir adet düşen namaz sûreleri, hadis kitapları, menakıbnameler arasında kendilerine yarı kutsal bir yer aralayan rüya tabiri kitapları... Memlekette süregiden ansiklopedi furyasından onlar da etkilendiler bir dönem. Semirdiler, ciltlendiler. Aynı süreç içinde, bir de yeni ibareler edindiler. Böylece, 80 öncesinin kalitesiz kâğıda basılı, estetikten yoksun ama bir o kadar da naif kapaklı, "İzahlı Rüya Tabirleri" kitapları, şu son yirmi yıl içinde, kâğıt kalitelerini ya da kapak anlayışlarını pek fazla değiştirmeseler bile, hacimlerini ve isimlerini yenileyip, "İslami Rüya Tabirleri Ansiklopedisi" oluverdiler.
Ötekinin sembolleri
İslami ibaresi önemlidir çünkü herkesin dini kendine, tabiri de dinine göredir. Örneğin bir Hristiyanın rüyasında kilise görmesi iyi ve hayırlı bir şeydir ama bir Müslümanın rüyasında aynı kilisenin etrafında, hele hele içinde dolaşması, hayra alamet değildir. Benzer şekilde rüyada görülen haçın İslami meali şöyledir: İşkence, acı, ıstırap, riyakarlık, yalancılık, sapkınlık... Bir Müslüman rüyasında Kuran - ı Kerim görürse, bu, Allah ın sevgili kulu olduğuna delalettir. Oysa rüyada görülen İncil, rüya sahibinin birtakım günahlar işlemek üzere olduğuna ya da namuslu birine iftira atılacağına yorulabilir. Tevrat a gelince, ne gariptir ki, İslamiyet ile Yahudilik, Hristiyanlığa nazaran çok daha yakın akraba oldukları ve benzer bir rüya tabiri geleneğinden yararlandıkları hâlde, İslami Rüya Tabirleri Ansiklopedilerinde Yahudilik ile ilgili sembollere hemen hemen hiç rastlanmaz. Müslüman kişi rüyasında imam görür; papaz belki; ama haham asla.
"Öteki"nin sembollerini görmek böylesine hayırsızken, kendisini görmek neredeyse imkânsızdır. Rahibeler, keşişler, vaftiz anneleri, Budistler, hahamlar, siyahlar... Günboyu çoluk çocuk izlediğimiz dizilerde, filmlerde, haberlerde karşımıza çıkıp durabilir ama gece tek başımıza gezindiğimiz rüya aleminin eşiğinden içeri adımlarını atamazlar. Bu yüzden, İslami Rüya Tabirleri Ansiklopedileri, bu tür maddeler barındırmazlar. Ömer Seyfettin in "Primo: Türk Çocuğu" isimli hikâyesinde mühendis Kenan Bey in Batı ya ve Batılılara duyduğu hayranlıktan arınıp, hem İtalyan karısından, hem de evdeki Rum hizmetçilerden kurtulduktan sonra ismini Primo dan Oğuz a çevirdiği oğluna verdiği nasihat burada da geçerlidir: "Her kuş, kendi türüyle uçmalı ve öteki türlerden mümkün mertebe uzak durmalıdır." Öyleyse, bir Müslüman ile gayr- i Müslimin aynı rüyanın eteklerinde dolaşırken kazara karşılaşmaları hâlinde bunun nasıl yorumlanacağı sorusu gereksiz bir sorudur. Eninde sonunda herkes kendi cemaatinin rüya sahasında uçmalıdır. Benzer şekilde, işçiler ya da burjuvalar da gelemez oralara. Rüya Tabirleri Ansiklopedilerinin kadim maddeleri, imtiyazsız ve sınıfsız rüyalara yöneliktir. Ulusal ya da etnik farklılıklara da yer yoktur tabiatıyla. Yeryüzündeki yetmişiki milletten, bahsi geçen ansiklopedilere girmeye hak
kazananlar umumiyetle ya Araplar ya da Çingenelerdir. Her ikisi de
hayra yorulmaz.
Sınırsız mekân
İslami Rüya Tabirleri Ansiklopedilerinin zamanı, sonsuz - zamandır ilk bakışta. Yapılan tabirlerin içeriği eskimez; dolayısıyla, güncellenmez. 2002 senesi itibarıyla, kimse rüyasında kadı görmese, velev ki gördü, o kendini tanıtmadıkça gördüğünün bir kadı olduğunu bilmese bile, ilgili madde yerli yerinde durur. Benzer şekilde, padişah, cüppe, ejderha, define, kafur, asa, anber, anka kuşu, kaftan, kılıç, gibi maddeler de demirbaştan sayılır. Rüyada görülen veremin veya vebanın tabiri mevcuttur da, AIDS, kanser ya da hepatit B henüz ansiklopedilere girememiştir. Ne de bilgisayar, fax, CD ya da klonlanmış kuzu. Ancak bu, günümüz dünyasından hiçbir simgeye yer verilmediği anlamına gelmez. Jaluzi mevcuttur mesela; keza terminal, radar, robot, noter, ondüle, orkestra, fabrika, dershane, kalorifer, sinema,... hatta ıstakoz bile. Ama ıstakoz sizi yanıltmasın. Rüya tabirleri ansiklopedileri gündemi takip etmezler. Onların kendi takvimleri vardır. Yusuf un ve firavunların âhir zamanına iğreti bir biçimde eklemlenmiş, kıyısından köşesinden tuttturulmuş fani modernite takvimi.
Rüya tabirleri ansiklopedilerinin mekânı, sınırsız - mekândır ilk bakışta. Sadece burada değil, her daim her yerde geçerli olduklarından, ülkeler -kıtalararası yolculuklarda onları da yanınıza alabilirsiniz. Ne var ki gittiğiniz yerde olur da çöl yerine tundra, çadır yerine igloo, ya da ödağacı yerine yağmur ormanları görürseniz rüyanızda, bunların tabirini bulamazsınız kitapta. İslami Rüya Tabirleri Ansiklopedileri coğrafi farklılıklarla ilgilenmezler. Onların kendi haritaları vardır. Arap yarımadasının çöllerinden, Binbir Gece Masalları nın simyevi saraylarına uzanan, arada bu topraklara da uğrayıp, cennetin ırmaklarında son bulan, yarı dünyevi, yarı semavi bir harita.
Karanlık maddesi yok
Bu takvim ve haritaya rağmen, somutu soyuttan daha çok sever Rüya Tabirleri Ansiklopedileri. Somut ve tanımlanabilir olduğu sürece tahtakurusuna kadar her şeyin tabiri mevcuttur da, mesele hislerin ve soyutlamaların tekinsiz dünyasına gelince, burada işler biraz aksar. Örneğin "ışık", abajurdan kandile, ayışığından fenere, onlarca belirgin türe ayrılabildiği müddetçe, bir o kadar da ayrı, ayrıntılı açıklamayla karşılanır. Ne var ki tüm soyutluğu ve tanımlanamazlığıyla "karanlık" maddesi atlanmıştır. Rüyada karanlığı göremediğimiz varsayılır, ne de rüya içinde rüya. Bu kadar net bir biçimde dışlanmamakla birlikte, sevilmediği aşikâr soyutlamalardan biri de aşktır. Rüyada görülen aşk hayra yorulmaz. Bazen dinde sapkınlık, bazen bir yangının habercisi, çoğu zaman da felaket veya bela olarak anlamına gelir.
Rüya Tabirleri Ansiklopedileri, yer yer bir hayli çelişkili yorumlar yapmaktan çekinmezler. Aynı sembolün iki zıt tabirini peşpeşe, içiçe sunmakta hiçbir sakınca görmezler. Sunulan yorumlardan hangi birinin seçileceği çoğu zaman bunları okuyan kişiye kalmışken, kimi zaman da onun kişiliğine kalmıştır. Rüyada görülen hüzün, iyiye alamettir mesela. Ne var ki, bunun sadece iyi insanlar için geçerli bir yorum olduğu da hemen belirtilir. Eğer rüyayı görenin kendisi süfli mizaclı, kof yürekli mendeburun tekiyse, geçerli olan tabir bir öncekinin yüzseksen derece tersi olur. Dünyada değilse
bile, Rüya Tabirleri Ansiklopedilerinde iyilik eden iyilik bulur.
Oysa onlar esas itibarıyla kötü rüyalar için okunur. Zaten ansiklopedilerin pek çoğunun önsözlerinde, iyi rüyaları herkese anlatmakta bir sakınca olmamasına rağmen, kötü rüyaların dile getirilmemesi gerektiği ifade edilir. Kabûslarını kişi kendine saklamalıdır, tabii bir de rüya tabirleri kitaplarına. Böylece, Rüya Tabirleri Ansiklopedileri ile aramızda ümitsiz bir çelişkidir süregider. Biz karanlık yanımızın tabirini arar dururuz onlarda; onlarsa karanlığı görmezden gelir.
31/08/2001
Elif Şafak´la yeni kitabı ´Şemspare´yi konuştuk. Şafak, yeni bir romana başlamanın sancıları içinde sorularımızı yanıtladı. ´Bence bir Türk yazarın hiç ama hiç politikayla ilgilenmemek...
Elif Şafak´ın mart başında çıkan yeni romanı "Aşk" kısa sürede en çok okunanlar arasındaki yerini aldı. Şafak önceki romanlarında olduğu gibi yine toplumsal kuralların, geleneklerin, gö...
