Bir gece vakti kahve krizi tutmasaydı hayatta tanışmazdım herhalde Dunkin Donut kasiyeri, iki çocuk annesi, zifiri Katolik Paloma ile. O konuşkan ben meraklı olunca, hayatına dair hayli bilgi edinmiş oldum iki kahve arasında. Bilmediğim, şu anki evliliğinin ikinci evliliği olduğu ve doğuştan Müslüman olan ilk eşini, ne kendi dinine ne de herhangi bir inanca yeterince bağlanmadığı için seneler boyu eleştirip, en nihayetinde boşadığıydı. Oysa dediğine göre, etrafındaki herkesin karşı çıkmasına rağmen o tek başına tüm baskılara direnmiş ve gerçekleştirebilmişti bu sıradışı evliliği.

Amerikan toplumu böylesine her-telden-her-demden çalıp oynayan bir nüfusa sahip olunca, farklı din ve kültürlerden evlilikler de malûm, azımsanmayacak sayıda. Fakat o kadar da malûm olmayan nokta, böylesi evliliklerin beklenenin aksine, kimi çiftleri ama bilhassa kadınları, giderek daha tutucu yaptığı, yapabildiği. Halide Edip in meşhur romanı Sinekli Bakkal ındaki Rabia yı mumla aratacak kadar keskin ve katı kadınlar dolaşıyor buralarda. Kocaları başka, kendileri başka dinden olabilir, ama sanmayın ki böyle çok kültürlü bir evlilik yaptılar diye alabildiğine açıklar başkalıklara, başkalaşmalara.

-"Hanımefendi, bir Müslüman kızı, bir Hıristiyanla evlense ne olur?"

-"Bir şey olmaz Rabia... Mahalleli ikisini de taşa tutar."

-"Fakat Hıristiyan karısı olan Müslüman erkek yok mu?"

-"Erkekler başka. o kadarını bilemedin mi?"

Erkekler başkadır "başka" olmasına da, Halide Edip tutar gene de evlendirir Rabia yı kâfir Peregrini ile. Hep kadın mı değiştirecek dinini, kökenini, evini, süpürüp bir kenara kaldıracak geçmişini, bu sefer de Peregrini yi tâbi tutar Rabia nın kurallarına. Ama işte tüm bunları yaparken yarattığı karakteri çimento kalıbı kadar sabit ve katı kılmayı da ihmal etmez. Örnek kadındır Rabia. Örnek kadınlar yalpalamaz, saçmalamaz, tepetaklak olmaz. Memelerin çıktı diye utanıp kambur durmak, anoreksiye yakalanmak, "doğurmak ya da doğurmamak", menapoza girmek,... her biri öylesine uzaktır ki Rabia ya. Sevişmeden hamile kalan, kocasının önünde dahi dolaba girip soyunan, "bakışlarındaki başkalıkla, yüzyılların yarattığı yüksek bir medeniyetin eseri olduğunu ispatlayan" kadındır o. Roman boyunca onunla karşılaşan tüm erkekler de bunu böyle teslim eder. Misal, mahallenin külhanilerinden tulumcubaşı Sabit, Rabia ya sataşmaya kalktığında öylesine "erkekçe" bir tepkiyle karşılaşıp, o kadar utanır ki, adamlarını etrafına toplayarak, bundan böyle kimsenin Rabia ya saygıda kusur etmeyeceğini ve bu kararın bir nişanesi olarak herkesin ona "Rabia abla" diye hitap edeceğini buyurur.

İşte Peregrini nin evleneceği kadın böyle biridir. Ama hakkını yememeli; Rabia nasıl herhangi bir kadın değilse, Peregrini de öteki kâfirlere benzemeyen bir kâfirdir. Tam onbeş senedir Müslümanlar arasında, onlardan biri gibi yaşam süren bu Frenk, "Türkçe yi Türk gibi söyler, doğu felsefesini ve kültürünü İstanbul da en iyi bilenler arasındadır". Bildiğimiz gavurlardan öylesine farklıdır ki, herkes içten içe onun "Müslümanlar İspanya dan kovulduğunda din değiştiren bir sülaleden geldiğinden, kanında muhakkak bizlerden birkaç damla olduğundan şüphelenir. İlginç olan, tıpkı Dunkin Donut taki Anabelen gibi, Sinekli Bakkal daki Rabia Abla nın da etrafındakilerin tüm itirazlarına karşı çıkarak farklı dinden bir adamla evlenecek kadar bağımsız olabilmesidir. "Bir karış kız olduğum zamanda bile ben o kâfire varmayı düşünürdüm efendim. eğer beni almasa, ömrümün sonuna kadar kocaya varmayacağım." Sinekli Bakkal hudutları dahilinde kimse böyle bir irade karşısında duramaz; zevkin ve sevincin her türlüsüne karşı "dinmeyen bir kin, affetmeyen bir düşmanlık" besleyen, "yoluna çıkan yetişkinlerin gülümsemelerini dudaklarında donduran, çocukların çil yavrusu gibi dağılmasına sebep olan mahalle imamı bile. Ama Rabia nın inadı sadece çevresindekileri dize getirmekle kalmaz, aynı zamanda Peregrini yi de daha inançlı biri olmaya yönelterek, "kırk yıllık gâvuru imana" getirir. Hep kadınlar mı din değiştirecek evlendiklerinde, Halide Edip tutar Peregrini yi sürükletir Rabia nın peşinde. "Beni isteyen, benim gibi yaşar" der Rabia. Madem ki Rabia, "erkeklerin hayvanlık tarafını doyurmak için sade zevke, çocuk doğurmaya mahsus bir alet" olarak tanımladığı kadınlardan biri değildir, onun için de din de dünya da değiştirmeye değer. "Bir kere annem beni dünyaya getirdi, bir kere de sen beni bambaşka bir dünyaya getiriyorsun, Rabia. yeni adım ne?" diye sorar Peregrini ve alır cevabını: "Osman"

Anabelen in ilk kocasının ismini değiştirdiği falan yok tabii ama işte gene de müthiş bir tahammülsüzlük var "ya kendi dinine sahip çıkar sandım, ya benimkine, ama o hep böyle inançsız kaldı" deyişinde. Amerika daki iki kültürlü evlilikleri göze alacak kadar açık fikirli olup da, ardından tüm kural ve tanımları kendi başlarına koymaya kalkan bu kadınları gördükçe, Rabia Abla geliyor hep aklıma.

Ocak 2003