Bu hafta Daniel Barenboim’un İstanbul konseri ve ziyareti Türk medyasının yoğun; ama nedense hayli sınırlı ilgisine mazhar oldu. “Sınırlı” diyorum; çünkü bu değerli müzisyenin sanatından, felsefesinden ve siyasetinden ziyade, ekseriya birkaç “renkli başlık” üzerinde duruldu. Hatta gazetelerdeki köşelerindeki bütün varlıklarını 3 malum T (tepkisellik, topyekunculuk ve tribünlere oynama) üzerine kuranlar, Barenboim’den ziyade onun kimler tarafından nasıl karşılandığı üzerinde durdular. Türkiye’deki Musevi Cemaati bu adama sponsorluk yapmayı reddediyorsa demek ki şöyle biri, filanca bu adamı sevip yüceltiyorsa demek ki böyle biri... Toplumca verdiğimiz tepkiler hep başkalarının üzerinden kurulduğu ve birey olarak değil gruplar halinde yaşadığımız için, bu sefer de gene her zaman olduğu gibi, bir sanatçı ile dolaysız, dedikodusuz ilişki kurmayı başaramadı medyamız. Barenboim’a kızanlar da, kayıtsız kalanlar da, methiyeler düzenler de adeta birilerine cevaben ya da birilerinin yanında yer almak yarışındaydı, elbette kimi istisna kıymetli kalemler bir tarafa. Oysa bilhassa Ortadoğu’da tırmanan savaş ve savaş çığırtkanlıklarının ışığında Barenboim’un ne dediğine, ne yapmak istediğine, nelere karşı çıktığına ve en önemlisi, sanat ile siyaset arasındaki o zor izdivacı nasıl yürüttüğüne yakından bakmakta yarar var.
 
Daniel Barenboim, Buenos Aires doğumlu. Annesi de, babası da Yahudi. On yaşına kadar Arjantin’de yaşadıktan sonra, ailesinin aldığı karar üzerine onlarla beraber İsrail’e gelir ve burada büyür. Çocukluk ve ilk gençlik yılları tamamen müzik ve müzik aşkı üzerine kuruludur. Beş yaşında piyano çalmaya başlar, yedi yaşında ilk konserini verir ve ilk uluslararası resitalini onbir yaşında verdiğinde “deha” gözüyle bakılmaktadır artık. Çok farklı ülkelerde yaşamını sürdürür ve bir anlamda, evini sırtında taşır, yurdunu müziğinde. Laik ve eleştirel bir Yahudi olarak İsrail devletinin yürüttüğü yayılmacı siyaset ile hesaplaşmaya başlaması fazla zaman almaz. “Sanatçısın, hem de dünya çapında ünlüsün, ne demeye bulaşıyorsun siyasete?” diyenlere “bağlantıları görmenin gerekliliğinden” bahseder. Her şey her şey ile bağlantılıdır ve sanat, siyasetin tamamen dışında kalamayacağı gibi sanatçı da bu dünyada yaşanan haksızlıklara göz yummamalıdır.
 
Barenboim’un hayatındaki dönüm noktası Filistinli entelektüel Edward Said ile beraber çalışmaya başlamalarıyla olur. Türkiye’de Said neredeyse bir tek Oryantalizm başlıklı çalışmasıyla tanınır. Oysa Said, 1979 basımlı bu kitaptan çok daha fazlasıdır. Çok yönlüdür. Edebiyattan klasik müziğe, felsefeden siyaset bilime birden fazla disiplinde yazan, düşünen ve üreten, eleştirileriyle olduğu kadar özeleştirileriyle de önemsenmesi gereken bir Rönesans aydınıdır. Onun bu çok yönlülüğü ve cesareti Barenboim’u da etkiler. Ortak idealleri ve seneler süren dostlukları, bu Yahudi müzisyen ile Filistinli aydına birbirlerinin dünyalarını, korkularını yakından anlama ve “Öteki” hakkındaki genellemelerini, önyargılarını sorgulama imkanı sunar. Farklılıklarına rağmen (her konuda anlaştıkları sanılmasın) ortak bir dil yaratabileceklerine ve en önemlisi, giderek tırmanan savaş ve şiddet ve hamaset söylemlerinin dışında yeni bir alan açabileceklerine inanırlar. Bu amaçla 1999 senesinde kurarlar Doğu-Batı Divanı Orkestrası’nı, beraber yaşayamayan halkların çocukları olsalar da beraber müzik yapabileceklerine inanarak, Arap ve Yahudi müzisyenlerle.
 
20.08.2006