“Bu kelimeye takılan insanlar kitabımın tamamını okumadan hüküm veriyorlar. Zaten sansürcü zihniyet böyle bir şey değil midir? Tek bir kelimeyi ya da cümleyi bütününden kopartır, ayıklar, sonra da saldırıya geçer...”

Son derece tanıdık gelebilecek bu lafları eden, bir Türk yazar ya da eleştirmen değil. Bu sözler son zamanlarda Amerika’da büyük tartışmalar koparan bir kitap hakkında sarf edildi. Bir çocuk kitabı. Mesele politik ya da ideolojik değil. Mesele bir kelime, tek bir kelime. Ya da kelimelerin siyaseti. Kitabın yazarı Susan Patron, “The Higher Power of Lucky” adlı çocuk kitabında kimilerine göre kullanılmaması gereken “ayıp” bir kelime kullandı bir sayfada. Bunun üzerine koptu kızılca kıyamet. Amerika çapında pek çok kütüphane bu kitabı topluca protesto edip satın almama kararını açıkladı. “Nasıl olur da bir çocuk kitabı yazarı minnacık beyinleri kirli kelimelerle zehirler?” yollu açıklamalarda bulundu, bir kütüphane müdürü.

Bu olayda tuhaf olan pek çok noktadan biri de şu: Kitabın okur kitlesi 10-14 yaş olarak belirlenmiş. Bu yaş grubundaki çocukların kendi jargonlarını geliştirdiklerini, her şeyle ve herkesle, bilhassa da büyüklerin kurallarıyla dalga geçmeye eğilimli olduklarını ve bunu da en iyi kelimeleri bozarak yaptıklarını, bilhassa argo kelimelere dair gelişmiş bir merak ve birikimleri olduğunu bilmeyen var mı? Ötesi, bu kitabı yasaklamaya ya da görünmez kılmaya çalışanlar herhalde hiç televizyon seyretmiyorlar. Hadi popüler dizileri, filmleri, yarışmaları bir kenara bırakalım. Sırf çocuk programlarında dahi konuşulan konuları, kullanılan kelimeleri takip etmiyorlar demek ki. Bugünün çocukları öyle her şeyden bihaber küçük ve masum yaratıklar değil. Olmasınlar zaten. Yasaklaya yasaklaya, kelimeleri ayıklaya ayıklaya çocuklarımıza daha iyi bir dünya sunacağımızı zannediyorsak uyanmanın zamanı gelmiş demektir. Kelime ayıklamak, kelime yasaklamak daha iyi ve yaşanılası bir dünyanın anahtarı olmadı hiçbir zaman. Bana tüm bu tartışmalar hayli tanıdık geliyor doğrusu. “Kirli kelimeler...” ne demekse. Ha bizdeki ha Amerika’daki sansürcü zihniyet aynı kapıya çıkıyor.

Öte yandan çocuk kitaplarına yönelik sansür zannettiğimizden çok daha yaygın Batı ülkelerinde. Mesela Harry Potter’ın gencecik beyinleri zehirlediğine inanarak bu kitabın alınmasına mani olan çok sayıda yerel kütüphane ve kitabevi var. Pek çok koyu Hıristiyan aile benzer şekilde çocuklarının Harry Potter filmlerini seyretmesine karşı. Peki ama bu tür yasaklamalar ve katı kurallar istenilen sonucu doğuruyor mu? Tam tersine. Sonuçta o çocuklar okula gidip arkadaşlarından dinliyorlar kendilerine yasak edileni. Zira büyükler tüm bu tartışmaları yapadursun, çocuklar ve gençler yasaklanan meyveye daha büyük ilgi duyuyorlar. Tüm bu sansürün yarattığı tek etki bu. Yasak sadece tepki doğurur. Tepki ve sırlar. Ne yapar ne eder gene o kitabı bulur okur çocuk/genç. Tek farkla: Bunu ailesiyle paylaşacağına, gizliden gizliye yapar. Kelimeleri, hikâyeleri, kitapları elinde bir cetvelle ölçüp biçip yasaklamaya, sansürlemeye çalışan zihniyet bu yüzden kaybetmeye mahkumdur.

Çocuk kitaplarından kelime ayıklayanlardan, totaliter rejimlerde kitap yakanlara uzanan yol sanıldığından daha kısa. Birinden ötekine bir arpa boyu mesafe var sadece. Kelimelerin, harflerin serbestçe dolaşabildiği, insanların hayalgüçlerinden ötürü kınanmadıkları, yargılanmadıkları, damgalanmadıkları, kelimelerin “suçlu” veya “tehlikeli” ya da “kirli” addedilmediği bir dünya bırakmak varken bizden sonraki nesillere...

25.02.2007