Bu yazı bir ithaf yazısı. Bir kadına. Bir sanatçıya. Bir divaya.

İnsan, doğup büyüdüğü memlekete karşı ne hissettiğini en iyi gurbetteyken anlar. Uzakta olunca. Mahrum kalınca. En güzel memleket şiirleri gurbette ya da sürgünde olanlar tarafından yazılmıştır, tesadüf değil. Ve uzaktayken insan dört elle sarılır ülkesinin sanatına. Müziğe, edebiyata, sinemaya. Uzakları yakın eder sanat. Yurtdışındayken bazen hiç ummadığın bir yerde, hiç ummadığın bir anda, bir şarkı duyarsın Türkçe. Ürperirsin. Mesela bir kafede ya da sergide tanıdık bir ezgi gelir yakalar seni. Özlediğini anlarsın tokat gibi aniden. Şarkı bitmesin istersin.

Benim için ne zaman yurtdışında yaşadıysam Türkiye ile aramda köprü kuran sanatçılar, müzisyenler var. Ve bunların başında yer alan kıymetli bir ses; Müzeyyen Senar.

Şaşıranlar çıkabilir, benim kuşağımdan bir yazarın 1919 doğumlu Müzeyyen Senar hayranlığına. Ama onun gibi bir sanatçının dinleyici kitlesi belli midir, sınırlı mıdır? Yalnızca belli bir kuşak ya da belli bir toplumsal kesim midir? Müzeyyen Senar ın müziği ve o müziğe üflediği ruh toplumsal hudutları deler geçer. Kaç yaşında, hangi fikri ya da ideolojiyi benimsemiş olursan ol. İster kadın ol, ister erkek. İster muhafazakar ol, ister damardan solcu, istersen feminist. Bir akşam koy CDçalara Müzeyyen Senar ı. İstersen Alaska da ol o esnada. Pekin de, Moskova da. Hepimiz aynı noktada buluşuveririz işte. Ve o zaman anlarız bu memleketin kültürü ve sanatı nasıl sinmiş içimize.

Küçük yaştan itibaren evde onun şarkılarıyla büyüdüm. Onun puslu, az biraz erkeksi ve özgüvenli sesi aracılığıyla sevdim Türk sanat müziğini. "Yine Gam Yükünün Kervanı Geldi" yazardı defalarca dinlediğim bir taş plağın üzerinde. Hoşuma giderdi bu benzetme. Gam yükünün kervanı geldi... Gözümün önünde bir deve kervanı. Yüklenmiş her bir deve çuval çuval gam ve tasa ve evham. Nereye gidiyor acaba bu kervan, nereden çıktı yola? Osmanlıca kelimelere olan ilgimde Müzeyyen Hanım ın büyük payı var. Söylediği şarkıların sözlerini daha iyi anlama arzusu var. Amerika da, Boston da yaşadığım zaman yanımda bir tek onun şarkılarını taşıdım.

Bizde biyografi geleneği gelişmiş değil. Müzeyyen Senar gibi bir sanatçının hayat hikayesi bu ülkenin geçtiği, geçirdiği dönüm noktalarına ışık tutacaktır oysa. Nasıl bir şeydir ataerkil bir toplumda bir kadının ses sanatçısı, sahne sanatçısı olması? Zamana yenilmeden dimdik durabilmesi nasıl bir şey? Bizler kadın sanatçıların özel hayatlarını "paparazzi" gözlüğüyle okuyoruz hep. Ama o gözlüğü birazcık kenara itebilsek, göreceğiz ki Osmanlı son dönem ya da Cumhuriyet erken dönemi yaşamış her kadın sanatçı inanılmaz bir mücadele vermiş sanatını icra etmek için. Zaman zaman en yakınındakilerle çatışma pahasına. Ne babaları izin vermiş ne kocaları. Ne çevreleri sıcak bakmış ne aileleri. Ünlü olup da, "dokunulmaz" olup da belli bir eşiğe varıncaya kadar yaptıkları tasdik edilmemiş yakınları tarafından. Yalnızlık ve yanlış anlaşılmak, yazgısı olmuş kadın sanatçıların nice zaman.

Geçen sene İzmir deki evinde fenalaşan ve vücudunun sağ tarafına felç gelen Müzeyyen Senar, Türkiye de kadınların özgürleşme serüvenini ve kadın sanatçıların var olma mücadelelerini merak eden her araştırmacının yakından tanıması gereken bir isim. Ama şimdi boş verelim araştırmayı, kitabı, analizleri. Ne kadar övsek de azdır bu İzmir hanımefendisini. Bir CD koyalım CDçalara. "Bir kızıl goncaya benzer dudağın/ Açılan tek gülüsün sen bu bağın" desin. Söyleyecek söz bırakmasın kimseye.