21. yüzyıl sadece iletişim teknolojilerindeki ilerleme açısından değil, hikâye anlatıcılığını toplumun her katmanına yayması açısından da yepyeni bir yüzyıl olacağa benziyor.

19. yüzyıl ortalarından itibaren daha çok "salon"lara, eğitimli, şehirli burjuva çevrelerine has bir uğraş ve tutku olarak algılanıyordu hikâye yazma sanatı. Oysa şimdi sınırlı çevrelerden çıktı, herkesin ulaşabileceği bir doku kazandı. Herkesin anlatacak bir hikâyesi var. Tek tek herkesin içinde bir hikâye anlatıcı var. Ve bunu kitap olarak yazma zahmetine katlananların sayısı her ne kadar az olsa da internet üzerinden hikâyesini anlatanların sayısı gün geçtikçe çoğalmakta. Tanımlar değişiyor. Hikâye anlatma sanatı değişiyor. Edebiyatçının dünyası hem zenginleşiyor böyle bir dinamizm karşısında hem de açıkçası oyunun kuralları zorlaşıyor.

Peki böyle bir ortamda bir de roman okumaya karşı olanlara ne demeli? Geçenlerde genç bir çiftten duydum bu sözleri: "Roman okumuyoruz, karşıyız." Kadın, son derece şirin bir tebessümle ekledi: "Şey yanlış anlamayın da..." Karı koca yirmili yaşlarda, ikisi de Amerika da okumuş bir dönem. Başarılı, iyi eğitimli, burjuva. Hani sorsanız muhtemelen çocukluklarında anneleri, öğretmenleri tarafından durmadan kitap okumaya teşvik edilip, evlerinde anneleri tarafından oluşturulmuş bir kitaplıkla büyüyenlerden. Peki bir zamanlar roman okumayı hayatın normal parçası kabul eden ve muhtemelen seven bu insanlar ne olmuş da sonradan böyle bir yargıya varmışlar?

Doğrusu daha evvel "Roman okumaya vaktim olmuyor hiç" cümlesini epeyce işitmiştim. Ne de olsa hemen herkes vakitsizlikten şikâyet eder okumak söz konusu olduğunda. Ama "romana karşıyız" öyle sık sık duyacağınız türden bir saptama değil (neyse ki). Haliyle sordum: "Peki neden?" İlginçtir kadınla erkeğin cevapları farklı oldu bu noktada. Erkek "okumaya ayırdığı vakti, kendisi için daha yararlı kitaplar okuyarak geçirdiğini" söyledi. Daha yararlı kitaplardan neyi kastettiğini sorunca da, "Mesleğimle ilgili uzmanlık isteyen kitaplar." dedi. Kadın ise daha farklı bir açıklama sundu: "Romanlar hep hayal üzerine kurulu. O da ilginç ama ben tek bir kişinin hayallerini okumak yerine, evrensel hakikatleri okumayı tercih ediyorum." Her iki görüşün de altında şöyle bir varsayım yatıyor. Kitap illa ki insana bir fayda sağlamalıdır. Mesleğinde ya da hayatta karşılaştığı sorunları aşmada veya dünyada neler olup bittiğini takip etmede yardımcı olmalıdır. Etrafımızdaki insanlara, hayatımızdaki uğraşlara, tutkulara, aşklara işlev vermiyoruz, dostlarımızı, akrabalarımızı bize sağlayacakları faydalara göre kategorilere ayırmıyoruz. Peki kitaba illa da işlev vermeye kalkmak neden?

Gecenin sonunda beklenmedik bir sürpriz bekliyor beni. Tam kalkarken kadın yanıma yaklaşıp, "Ben de eskiden bir şeyler karalardım" diyor. "Şiir, kısa hikâyeler.. aslında zaman zaman hâlâ karalıyorum." Ağzım açık bakıyorum. Roman okumayı "hayalcilik" kabul edip reddeden bu genç kadın gizliden gizliye şiir yazıyor. Potansiyel şairler ve yazarlar memleketi burası. Edebiyata ilgi duymadan edebiyatçılığa ilgi duyan ne çok insan var. Oysa her yazar, her şeyden evvel ve daima iyi bir okur olmalıdır. Bizde genel eğilim, okuma faslını tamamen atlayıp bir an evvel yazarlığa terfi etme arzusundan ibaret. Yoksa nasıl açıklayacağız şiir okurundan fazla şair, roman okurundan fazla romancı olmayı arzulayan olmasını?

09 Eylül 2008