Belçika’nın başkenti Brüksel, Avrupa ve Avrupalılık açısından sembolik, diplomatik ve kültürel değeri son derece yüksek olan bir şehir. Nereden bakarsanız bakın, pek çok Avrupa şehrinden çok daha kapsayıcı, çok kültürlü, çok dilli ve esnek olması gereken bir yaşam mekânı.

Ancak ne yazık ki şehrin dokusu pratikte ve hakikatte böyle mi tartışılır. Brüksel bırakın kozmopolit olmayı ve farklı kültürlere kapılarını eşit şekilde açmayı, gidişatını tam ters yönde belirliyor gibi. Son zamanlarda Brüksel’de “dil ve aidiyet”le ilgili hem ilginç hem kaygı verici gelişmeler yaşanıyor.

Uluslararası havaalanının bulunduğu Zaventem belediyesi, yakınlarda bir açıklama yaparak, kamuya açık gişelerde sadece Flamanca konuşulacağını duyurdu. Kamu binalarında Flamancadan başka dil konuşan memurların işten çıkarılacağını da duyurusuna ekledi. Peki Flamanca bilmeyen yabancılar, turistler ya da Belçikalılar ne yapsın? Cevap çok net: Yanlarında tercüman bulundursunlar! Eğer kamu görevlisi İngilizce, Fransızca, Almanca biliyorsa bile -ki muhtemelen biliyordur- karşısındakiyle bu dillerden herhangi biriyle konuşmayacak bu kurala göre. İşin ilginç yanı Belçika federal yapılı bir ülke. Fransızca, Flamanca ve Almancayı resmi dil olarak kabul eden federal bir ülkede yaşanıyor bunlar.

Söz konusu bölgede yüzden fazla değişik etnik tabiiyetten grubun yaşadığı tahmin ediliyor. Düşünün, bu insanlara “gidin tercüman bulun, bulamazsanız derdinizi kimseye anlatamazsınız” diyor Belçikalı yetkililer. Ve bu kararlarını afişlerle duyuruyorlar. Brüksel’de yaşayan Türklerin anlattıklarına göre şimdi bu afişler her yere asılıyormuş. En görünen ve bilinen kamu mekânlarında, “vatandaş Flamanca konuş” sloganını andıran mesajlar asılıyor.

Mesele sadece dil öğrenmek değil, aynı zamanda aidiyet meselesi. Hıristiyan Demokrat Partili belediye başkanı, memurlarına Flamanca konuşmayı bilmeyenlere karşı nasıl davranılacağının talimatının verildiğini söyleyerek bir anlamda “onlar” ve “biz” ayırımının altını çizdi. Keza Flamanca bilmeyenlere ev ya da arazi satımlarında ciddi sorunlar çıkarıldığı biliniyor. Kısacası bu insanlara ‘yabancı’ oldukları, burada istenmedikleri her fırsatta belli ediliyor.

Modern ulus kavramı İngiltere’de doğdu, 16. yüzyılın gelişmeleri eşliğinde. Bununla beraber Avrupa kıtasında birbirinden çok farklı, hatta zaman zaman birbirine karşıt ulus fikirleri ve teorileri gelişti. Yani aynı kıta içinde bile yekpare bir bütün sergilemedi ulus fikri. Bu farklılık en kaba hatlarıyla Fransız-Alman tartışması denilen iki ayrı ekol yarattı. Bu ikilik bir milletin kodlarını toprak hukuku etrafında tanımlamakla kan-soy hukuku etrafında tanımlamak arasındaki farka işaret etti. Bu arada Anglo-Sakson ekol bambaşka bir seyir izledi.

Görünen o ki önümüzdeki dönem Avrupa sadece kendi içindeki Müslüman azınlıklara nasıl yaklaşacağı konusunda değil, ulus-devlet teorilerinin hayata geçirilmesi konusunda da ciddi fikir ve uygulama ayrılıklarına sahne olacak. Brüksel bu tartışmada en tutucu kanadı temsil edebilir. Uzak bir ihtimal değil.

03.08.2008