Koca yaz geldi geçti şehr-i şehir de. Amerika ya dönme vakti geldi çattı yine. İstanbul hasreti örselerken yüreğimi beynimi daha şimdiden, bu yaz roman ertesi tanık olduklarımla beraber nice nice okur mektubu da oldu biriken.

Bu üç ay boyunca gezdiğim her ilde, verdiğim her konuşmada, yaptığım her imza gününde, aldığım okur mektupları arasında dönüp durmadan karşıma çıkan bir sual var. Benim cevaplamaktan soranların da sormaktan bıkmadığı bir sual: Neden Zaman? Okunuşa telaffuza dikkat buyurmalı. Daha ziyade şöyle bir sual: Neden niçin nasıl olur da niye ama niye ZAMAN?!!

ODTÜ Mezunlar Derneği nde, üniversite kampüslerinde, farklı mekanlardaki imza günlerinde karşılaştığım Kemalist, feminist, sosyalist, nihilist ve kendini belki de hiçbir ideolojik düzlemde tanımlamayan onca insandan, akademisyenden, sanatçıdan, meslek erbabından ve envai çeşit gazeteciden ve Türkiye de laiklik kavramını belli bir "öteki tanımı üzerinden şiar edinmiş cenahtan defalarca aynı soruyu işittim. "Seviyoruz romanlarınızı, takipçiniziz nicedir, edebiyat ortamı içinde farklı hatta bambaşka bir yere koyuyoruz sizi. Anlayamadığımız bağdaştıramadığımız bir nokta var ama. Zaman gazetesinde niçin yazıyorsunuz? Niçin nasıl... siz.. orada?"

En çok bu "orada" kelimesidir takıldığım, sanki bahsi geçen yer Kaf Dağı nın arkası, uzak mı uzak. Ve ardından gelen o ikinci malum kelime: "Onlar". O-n-l-a-r!!! Onların arasında siz...!

İdrakine varmakta güçlük çektiğim kategorik ayrımlar var bu memlekette, kesimden kesime gündelik dilde deveran eden ayrımlar. "Onlar" ile "bunlar" arasında. "Orası" ile "burası" arasında. "Bunlar"a "onlar"dan ve keza "onlar"a "bunlar"dan tam olarak neyi ve kimi kast ettiklerini, ne bildiklerini sorduğumda ise alabildiğine bulanıklaşıyor verilen cevaplar. Yekpare bir "onlar" var zihinlerde. Hepsi birbirine benzeyen aynı tornadan çıkmış insanlardan müteşekkil bir hayali cemaat. O cemaatin hayali ne kadar durağan yapılırsa varlığı da o denli tehditkar. Tehdit algısı olmayagörsün bir kere, daha, daha da ötelemeyi getiriyor beraberinde. Kapanıyor fasit daire.

Zamanda ve uzamda, dikey ve yatay iki ayrı noktada iki ana kopuş gerçekleşti bu ülkenin tarıhinde. Önce "dün" ile "bugün" koptu birbirinden, kopartıldı. Gelecek geçmişten ayıklanarak kurgulandı. Kültür bir birikim sonucudur. Birikemedi. Ardından, ideolojik kimlikler, törpülediler mevzilerini; içinde yer aldıkları haritanın hudutlarını sorgulamak yerine kendi mevzilerini derinleştirmeyi tercih ettiler. Muhayyel hudutlar ve daimi kopuşlar memleketi oldu Türkiye. "Gelenek" demek "bağnazlık" demek oldu egemen söylemde. Birbirinin dilini konuşmayan, birbirine bigane ideolojik kesimler çıktı ortaya. Arada kültür akmıyor. Kelimeler akmıyor. Çölleşen bütün bir harita bütün bir ülke.

Kopuşlardan ziyade geçişliliklere dikkat etmeye başladığımız gün ister istemez değişecek bu hakim paradigma. Kırılacak bu zihniyet süreksizliklerden ziyade sürekliliklere önem verdiğimiz noktada. Erken Cumhuriyet dönemi aydınları ile Osmanlı son dönem aydınları arasındaki geçişlilikleri fark edeceğiz. Yan yana gelmez addedilen kesimler arasındaki benzerlikleri. Aynı lügatten devşiriyoruz kelimelerimizi, aynı tarihin ürünleriyiz bunu görmeye yanaşsak da yanaşmasak da. Bütün mesele "orası" ile "burası" ve "dün" ile "bugün" arasındaki geçişlilikleri görmekte ve eşref-i mahlukat olan insana katı kaskatı olmanın değil su gibi akışkan olmanın yakıştığını idrak etmekte. Ancak o zaman anlamını yitirecek tortu tortu kireçlenmiş sualler ve o sualleri besleyen önyargılar.

15.08.2004