Hepimizi yasa boğan, çaresizlik hisleri içinde bırakan hazin uçak kazasından iki gün sonra Amsterdam daydım.

THY uçağının enkazı henüz kaldırılmamıştı, hâlâ Schiphol havaalanında bir tarlada duruyordu. Enkazın yanına yaklaşmak mümkün değildi ve bir kenarda hayat, her zamanki hızlı ve hoyrat ritmiyle akmaya devam etmekteydi. Bilenler bilir, son derece büyük ve gelişmiş bir havaalanıdır Schiphol. Bu yüzden, o gün havaalanı binasında olan binlerce yolcunun ruhu bile duymamış kazayı. Hatta İran asıllı Hollanda vatandaşı bir kadın bana şunları söyledi: "O gün oradaydım. Belki üç yüz-dört yüz metre ileride. O kadar yakın. Ama kazadan haberim bile olmadı. Sonra Tahran da yaşayan annemden bir telefon aldım. Meğer o da televizyondan duymuş haberi. Hemen beni aramış. O sayede öğrendim burnumun dibinde olan kazayı."

Hollanda da en çok merak ettiğim nokta buradaki basının meseleyi nasıl ele aldığı oldu. Ve gerek görsel gerekse yazılı basında çıkanları takip edince, doğrusu Türk basını ile Hollanda basınının yaklaşımları arasındaki farkın büyüklüğüne hayret ettim. Oradaki basın ağız birliği etmişçesine THY uçağının benzininin olmadığını, benzin tankının boş olduğunu, öyle olmasa bir patlama yaşanacağını söylüyor. Böylece kazanın yükümlülüğünü ve yükünü olduğu gibi Türk Hava Yolları nın omuzlarına bırakıyor. Bizde ise farklı yorumlar, değişik iddialar var. Kulenin hata yapıp yapmadığı tartışılıyor. Elbette konuya uzmanlar netlik kazandıracak ama bu arada ben kendi köşemde bir şeye dikkat çekmek istiyorum.

THY nin yakın zamana kadar son derece prestijli bir konumu vardı Hollanda da (ve tabii Avrupa da). Hatta diğer firmaların ne kadar "cimri" oldukları, ya esmer ekmek ile kaşar (mesela Lufthansa) ya da esmer ekmek ile kuskus (mesela KLM) verip durdukları, halbuki THY nin mutfağını sürekli yenilediği, kendini zenginleştirdiği konuşulurdu. Belki yazıya dökülmezdi bunlar ama sohbetlerde geçerdi. THY hep takdir edilirdi. Fakat bu kazayla beraber en azından Hollanda da algı tamamen tersine dönmüş durumda. Ne yazık ki insanoğlunun psikolojisi böyle. Uzun senelerin iyi ve başarılı birikimleri pat diye unutulur. Bilhassa uçak firmaları için önemli bir kırılma noktasıdır bu. Kazalardan sonra sigorta ücretleri yükselir, güven azalır, en alttaki personelinden en üsttekine kadar bütün bir yapı bu durumdan olumsuz etkilenir. Ve siz istediğiniz kadar son on sene içindeki muazzam başarınızı hatırlatmaya çalışın, insanlar gene en son haftanın haberlerinden etkilenir. Beşerin hafızası zayıf, gözlükleri önyargılıdır.

Katıldığım uluslararası konferansta İstanbul dan geldiğimi duyan hemen her Hollandalı aynı tepkiyi verdi. "Aman KLM ile uçuyorsunuz değil mi? Sakın THY ile uçmayın." Bu yargıyı üst üste duymak canımı yaktı. Belki iyi niyetle, düşünülmeden söylenmiş ama son derece üzücü, kırıcı sözler... Her seferinde aynı tepkiyi verdim. "THY son derece iyi bir firmadır. Bu kaza milletçe hepimizi derinden üzdü ama THY nin güvenilirliğine dair şüphe uyandırmadı." Bu cevabı duyan Hollandalılar belki nezaketen belki samimiyetle geri çekilip, sözlerime hak verdiler. Belki de hafızaları benden yana çıktı. Zira konuştuğum Hollandalıların hemen hepsi geçmişte Türkiye ye, bilhassa İstanbul a defalarca gelmişlerdi. Ve işin ilginç yanı hep THY ile uçmuşlardı. Dolayısıyla ben böyle konuşunca kendi tecrübelerini hatırlayıp hak verdiler.

Ama ortada ciddi bir tıkanıklık var. Türk Hava Yolları bilhassa Hollanda da prestijini düzeltmek durumunda! Bunun için bir şeyler yapmak zorunda. Artı bir çaba. Artı mesai. Şu anda Hollanda da basında ve ortalıkta dolaşan çok fazla önyargılı laf ve yakıştırma var. THY, Hollanda özelinde hem prestij hem güven tazelemeli. Bunu hem yeni bir kampanya aracılığıyla yapabilir, hem de Hollandalılara zaten bildikleri bir şeyi hatırlatarak, yani insanların hafızalarını tazeleyerek, son on sene içindeki performansının altını çizerek yapabilir. Ama şayet THY Hollanda da hiçbir şey yapmazsa, fazladan bir çaba göstermezse ve durumun kendiliğinden unutulmasını beklerse, korkarım ki bu büyük bir hata olur. Ne yazık ki insan psikolojisinde kısa dönemli hafıza uzun dönemli hafızaya hep ağır basar. THY nin son on sene içindeki yükselişi, hazin bir günün gölgesi altında kalabilir.

03 Mart 2009