Bu hafta Hülya Avşar ın programında, birçok konunun yanı sıra, edebiyat dünyasında kadın olmanın zorluklarını konuştuk. Ve bir de "kız kardeşlik" kavramını. Son derece zevkli, sıcak, samimi bir sohbet oldu baştan sona. Bir o kadar sevecen ve mütevaziydi kendisi.

Kadın yazarların, içinde yaşadığımız dönemde ne kadar arttığına, çok daha bir görünürlük kazandıklarına dikkat çekti Avşar, haklı olarak. Sinemada, edebiyatta ve sanatın her dalında kadınların açtıkları patikalardan konuştuk.

Öte yandan, bugün yaşadığımız ortamın bir arka planı, taihçesi var. Eğer biz kadın yazar ve şairler, her ne kadar zaman zaman zorlansak da, görece daha kolay şartlarda yazıyor ve yaşıyorsak, bunu bizden önceki kadınların emeklerine de borçluyuz. Kültür bir birikim işi. Edebiyat bir birikim işi. Aslında hayal gücü bile bir birikim işi. Bizden öncekilerinin kurdukları hayallerin üstüne eklemeler yapıyoruz. Kimse sıfırdan başlamıyor hayal kurmaya ya da yazı yazmaya. Her yazar ve şair tek tek bu ortak yapıya bir tuğla koymakta. Öyleyse bizden öncekilerin katkılarını anlamak, hatırlamak ve hatırlatmak bir vefa borcu.

İşte bu niyetle bir haftadır merakla ve keyifle okuduğum bir kitaptan söz etmek istiyorum bugün sizlere. "Gölgedeki Kalem Emine Semiye: Bir Osmanlı Kadın Yazarının Düşünce Dünyası". Bu zengin araştırmayı bizlere kazandıran isim ise Kadriye Kaymaz.

1864-1944 seneleri arasında yaşayan Emine Semiye, devlet adamı ve tarihçi Ahmet Cevdet Paşa nın kızı. Kimi yazılarında bunu bir mahlas olarak kullandığına tanık oluyoruz. Benim gibi babasının soyadını kullanmayan bir yazar için (Şafak annemin ismi aslında), Emine Semiye nin eserlerini "Cevdet Paşa nın kızı" diye imzalamasını anlamak bir parça zor. Ama dönem başka bir dönem. Şartlar başka. Emine Semiye nin babası kadar ablası da önemli. İlk Türk kadın romancısı kabul ettiğimiz Fatma Aliye Hanım ın kız kardeşi o. Ve işte burada düğümlenen son derece ilginç bir hikâye var, meraklısına.

"Konaktan çıkan entelektüel kadın" tanımlamasına uyan Emine Hanım, uzun yıllar Fransa da yaşamış. Orada sosyoloji ve felsefe eğitimi almış. Avrupa edebiyatını yakından takip edebilecek bir donanıma sahip. Ancak yazarken "sanat" değil, "toplumu eğitmek" var aklında. Tıpkı Ahmet Midhat gibi. Tıpkı Osmanlı son dönem ve Cumhuriyet erken dönemdeki pek çok romancının yaptığı gibi, o da okurlarını "aydınlatmak" istiyor seçtiği konular ve çizdiği karakterler kanalıyla. Bu topraklarda uzun zaman "edebiyat yapmak" bir lüks olmuş adeta. Çok daha acil toplumsal ve kültürel meseleler tarafından gölgelenmiş.

Bu kitapta Emine Semiye nin hem içinde yaşadığı çalkantılı dönemi daha yakından tanıyacak, hem de yazarı bir romancı ve düşünür olarak çeşitli açılardan anlama fırsatı bulacaksınız. Benim en çok dikkatimi çeken makalelerinden bir tanesi "İslamiyet te Feminizm" oldu. Böyle bir konunun Osmanlı ın son dönemlerinde kaleme alınmış olması son derece çarpıcı. "Kadından yazar mazar olmaz." diyenlerin çokça olduğu bir dönemde, bir kadın düşünün ki feminizm kelimesini çekinmeden, sahiplenerek kullanıyor.

19. yüzyılın en ünlü simalarından Charlotte, Emily ve Anne Bronte kız kardeşler İngiliz edebiyatında apayrı bir öneme sahiptirler. Bugüne kadar Batı da onlarca araştırma yapılmıştır haklarında. Diziler çekilmiştir. Benimse hep bir mesele dikkatimi çeker. Düşünün bir, edebiyata meraklısınız, hatta tutkunsunuz. Yazıyorsunuz; belki gizli gizli, belki açıktan. Ve bu arada ablanız ya da kız kardeşiniz de bir hikâye ya da roman yazıyor. Babanızın gözünde favori olmak için yarışıyorsunuz. Ve günün birinde kardeşiniz sizden daha ünlü oluyor. Daha çok tanınıyor, daha çok takdir ediliyor ve okunuyor. Neler hissederdiniz? Bronte kardeşlerin ya da Emine Semiye ile Fatma Aliye arasındaki sevgiyle ve şefkatle karışık gizli rekabet, bir romancı ya da yönetmen için başlı başına bir yumak. Çözülmeyi bekleyen.

12 Nisan 2009