BU hafta sinema ve kültür dünyamız acı, önemli bir kayıp yaşadı. Halit Refiğ bu dünyadan sessiz bir selamla ayrıldı. Geride birbirinden unutulmaz filmler, fikirler ve dostluklar bıraktı. Şehirdeki Yabancı, Gurbet Kuşları, Haremde Dört Kadın ve tabii ki Yorgun Savaşçı... Teyzem, Hanım ve tabii ki Karılar Koğuşu...

Bugün bu kadar çok sevilen ve popüler olan TV dizilerinin öncüsü aslında oydu. 1975´te TRT için çektiği Aşk-ı Memnu ile yepyeni bir dönem ve yepyeni bir trend başlattı. Düşünmeden edemiyorum: Şu anda televizyonda gösterimde olan dizilerin başında önümüzdeki hafta boyunca ufacık bir yazı düşülemez mi? Halit Refiğ Usta´ya ekrandaki dizilerden bir selam gönderilemez mi?

Hep sinemacılar dile getirdi Halit Refiğ sinemasının onlar için ne ifade ettiğini. Ama kanımca sinemacılar kadar edebiyatçılar da çok şey borçluydu onun varlığına. Hem edebiyatçılar hem edebiyatseverler demek lazım. Zira edebiyat ile sinema birlikteliğinin en çarpıcı eserlerini o verdi. Hem de şartlar bugünkünden çok daha farklı iken. Dönem başka bir dönemken. Kemal Tahir´in kudretli satırlarını o kendi hayal gücünün süzgecinden geçirerek yeniden yarattı, büyük bir yetenekle beyazperdeye taşıdı.

Benim kuşağım, onun filmlerini ve dizilerini izleyerek büyüdü. Onun düşünce ikliminden etkilenerek, beslenerek. Halit Refiğ öğrenciler yetiştirdi. Sahasında çıraklar, kalfalar ve ustalar yetiştirdi. Ama belki de en önemlisi, seyirci yetiştirdi. Bizlere sinema seyircisi olmayı öğretti. Çünkü seyirci de öyle pat diye olunmuyor. Bir gün bir bilet alıp elini kolunu sallayarak sinemanın kapısından içeri girmekle olunmuyor işte. Seyirci de yetişiyor. Zamanla, kültürle, adım adım.

*

Benim kendisini şahsen tanımam ise ne yazık ki çok sonra oldu. Bir akşam yemeğidir size anlatacağım. Halit Refiğ´in evinde, eşi Gülper Hanım´ın sıcak sofrasında, Selim İleri, Eyup ve ben, unutulmaz bir dost sohbeti... Bir uzun, duyarlı, güzel ve içten yemek... Hüzün ve neşe bir arada. Hüzün de vardı havada, çünkü Türkiye´nin gündemi hemen her zamanki gibi yoğun ve hızlıydı. Halit Bey ise gidişata üzülüyor, samimiyetle kafa yoruyordu. Ama sofrada neşe ve kahkaha daha çoktu.

Onun her şeye rağmen yıkılmayan inancı, azmi, sanatçı duruşu, herkese ve her şeye sirayet ediyordu. Benim için o akşamın bir başka özelliği daha var. Daha evvel Osmanlıca kelimeler ve öz Türkçecilik tartışmasında birbirimizi yanlış anlamış, kalben ve fikren ırak sanmıştık. Ortak dostumuz olan ve yazılarıyla olduğu kadar kişiliğiyle de edebiyat dünyasında apayrı bir yer tutan Selim İleri girdi araya. "Bu böyle olmaz" dedi. "Sizler birbirinizi muhakkak tanımalısınız. O kadar çok ortak noktanız var ki. Yazık olur birbirinizi doğru anlamazsanız."

Ve işte o akşam evlerinde buluştuğumuzda Halit Refiğ´in yüzünde gördüğüm dostluğu, gönül güzelliğini unutmam ne mümkün. "İnsanlar her konuda birbirleriyle tıpatıp aynı düşünmek zorunda değil, yeter ki kalpten kalbe köprüler kapanmasın" dercesine.

Türk sinemasına, sevgili eşi Gülper Hanım´a, dostlarına ve onun seyircisi olan hepimize başsağlığı diliyorum. İnsan öyle kalbi atmaz olunca ya da nefesi aynada buhar bırakmaz olunca ölmüyor. İnsan esas unutulunca ölüyor. Kolektif ve bireysel hafızalardan çıkınca. Halit Refiğ´in kişiliğinin ve sinemasının unutulmaması, öte zamanlara taşınması, bizim ve bizden sonraki kuşakların büyük bir sanatçıya olan vefa borcudur.

15.10.2009