Yazarların “okuma”lar düzenlemesi Türkiye’de pek yeşerememiş bir gelenek. Kitabı alır, kendim oturur okurum, diyebilirsiniz elbette, bir de zaten okuduğum sayfaları gidip yazarından dinlememe ne gerek var.

Fakat Amerika’da böyle düşünmüyor olacaklar ki, yazarlardan okumalar yapmalarını beklemek adetten. Bir romanın ritmini, akışını, sesini bir de onu yazanın sesinden duymak ve tabii sonrasında yazara yüz yüze sorular sorabilmek için düzenleniyor “okuma”lar. Ben de, şu leylek denen tuhaf kuşu bir kez olsun ayakları üzerinde karada göremediğimden olsa gerek, Amerika’da farklı üniversitelerde düzenlenen okuma programlarına katılıyorum bugünlerde. Bu sayede bu ülkenin çesitli yerlerinde okuyan, ders veren, yaşayan Türklerle tanışma olanağı buluyorum.

“Romanlarınızda biraz daha az yabancı kelime kullansanız olmaz mı?” diye soruyor kimi okurlar. Üniversite öğrencileri bu soruyu soranların çoğu, oflamadan oturup İngilizce çalışan; ama anadilini geliştirme gereği duymayan.

Soruyorum ben de: “Nasıl yabancı kelime?”

“Yani işte tüm o Osmanlıcalar filan. Okumayı zorlaştırıyor. Bir sürü yabancı kelime...”

Bu makalenin kaleme alınmasından bir gün evvel İngiliz nörolog Dr. Peter Garrard, romancı İris Murdoch’un son eserlerindeki dil ile ilk eserlerindeki dili karşılaştıran bir analiz yayınlayarak edebiyat dünyasında epey patırtı çıkardı. Malum, Murdoch ömrünün son demlerinde alzheimer hastalığından çekmiş ve hayli zarar görmüştü. Nörolog bu hastalığın yazarın sadece yaşamını değil, yazma ve konuşma biçimini de etkilediğini, baltaladığını iddia ediyor. Bir başka ifadeyle, Murdoch’un alzheimer hastalığına yakalandıktan sonra daha farklı yazdığını söylüyor. Peki doktora göre nedir alzheimer hastalığına yakalanmanın en somut belirtisi kağıt üzerinde: Kelime hazinesinin kaybı.

İngiliz nörolog ünlü romancının ilk eserlerinde çok daha zengin bir kelime hazinesi içinde yüzdüğünü, alzheimera yakalandıktan sonra ise günbegün kelime dağarcığının daraldığını ve bunun düşünce sistematiğini törpülediğini, gerilettiğini iddia ediyor. Ben de merak ediyorum bir nöroloğun İris Murdoch için yaptığı analiz niçin koskoca bir toplum ve kültür için geçerli olmasın? Dil devrimini takiben geliştirilen öz-Türkçecilik akımı Türkiye’nin alzheimer hastalığıdır. Bu hastalığa yakalandıktan sonra topyekün hepimiz senebesene, kuşak kuşak, aşama aşama azalan bir kelime hazinesi ile yazar, konuşur, anlaşır olduk.

İşte bu yüzden, bu yüzden işte, romanlarımdaki kelime dağarcığına itirazda bulunan kimi “modernist” okurların zannettiğinin aksine, bugün Türkçeye “yabancı” olan Osmanlıca kelimeler değil aslında biziz, ta kendimiz, bizim delik deşik, kesik kesik, kemirilmiş hafızamız, hafızasızlığımız... Ve eğer senelerce İngilizce çalışmaya zamanımız varsa, oturup beş, on, yüz ya da bin Türkçe kelime daha öğrenmeye de vaktimiz ve yeteneğimiz vardır herhalde.

05.12.2004