REFERANDUM telaşını geride bıraktık ya, aldı beni bir merak. Acaba siyasi liderler roman okurlar mı? Peki ya onların yardımcıları, danışmanları ve onların danışmanları?.. Okurlarsa neler okurlar? Türk edebiyatından, dünya edebiyatından hangi eserler durur çalışma masalarında ya da evlerinde, başuçlarında? Eşleri mi daha çok okur kendileri mi? (Ne de olsa Türkiye’de kadınlar daha çok okur, daha iyi okur!) Yoksa bunca koşuşturma ve yoğunluk arasında okumaya fırsat bulamayacaklarına kanaat getirerek kitaplardan uzak bir hayat mı sürerler? Tatile çıktıklarında yanlarına roman alırlar mı mesela? Korumaları, sekreterleri, yardımcıları, yakın çevrelerindeki insanlar da okusun isterler mi? Sahi siyasi liderlerimiz roman okumayı severler mi? Başkaları da sevsin isterler mi?
Bu yakınlarda The New York Times, Barack Obama’nın hangi romanları okuduğuna atıfta bulunan üç makale yayınladı. Obama’nın bir süre önce bir kitapçıya giderek, gayet mütevazı bir şekilde, hem çocukları hem kendisi için roman seçmesi basında uzun uzun konuşulmuştu. (Kızları için Harper Lee ve Steinbeck. Kendisi için ise Jonathan Franzen’in yeni romanı “Freedom”.)
Bilmem dikkat ettiniz mi; Amerika’da, Başkan’ın sadece bugünlerde neler okuduğu değil, seçim kampanyasının en başından beri hangi kitapları yanında bulundurduğu ayrıntılarıyla yazılıyor, konuşuluyor. Muhalefet liderlerinin neler okuduğu da sürekli basının gündeminde. Üstelik bir tek günümüz politikacıları yok radarda. Nixon’dan bu yana tüm Amerikan başkanlarının hangi yazarları takip ettikleri, hangi kitapları tercih ettikleri daima merak konusu.
Kennedy’nin ülke çapında yoksullukla mücadele programını Michael Harrington’un eseri “Öteki Amerika”yı okuduktan sonra geliştirmesi; Clinton’ın Balkanlar’da yaşanan acıları daha iyi anlamak için Robert Kaplan’ın kitabı “Balkan Hayaletleri”ni dikkatle okuması; hatta Nixon’un, kızının yoğun baskısı üzerine o dönem kadın hareketinin en önemli ve radikal kitaplarından olan ve kendi hayat görüşüne zerre kadar uymayan Betty Friedan’ın “Feminine Mystique”ini okuması... Tüm bunlar gerek basında gerek halk arasında biliniyor. Önemseniyor.
Başkanların okudukları kitaplar listelerinde kanımca en dikkat çekici özelliklerden biri, siyasi liderlerin kendi ideolojik çizgilerine yakın olmayan isimleri de okumaları, okuyabilmeleri. Bu bir toplum için son derece sağlıklı, yapıcı, olumlu bir eğilim. Partizanlıktan uzak, kutuplaşmadan uzak.
Mesela Bush’un dünya görüşü ve dış politikasıyla liberal teorisyenlerin bakışı hiç bağdaşmayabilir ama onları da okuması, en azından okuduğunu açıklaması, keza okuma listelerinde hep Albert Camus’nun eserlerinin olması ilginç. Keza Obama sadece liberal teorisyenleri değil, muhafazakâr yazarları da takip ve merak ettiğini belirtiyor.
Gelelim romana! Bir siyasetçinin roman okuyup okumaması birkaç açıdan ilginç ve sıradışı. Siyasilerin, araştırma ve inceleme kitaplarını “işleri gereği” okuduklarını söyleyebiliriz belki ama ya tamamen hayal gücüne ve gözleme dayanan roman sanatına ne demeli? Obama, sıcak siyasetle doğrudan ilgisi olmayan ama toplumu ve kültürü, bireyin hallerini ve aile kurumunun açmazlarını irdeleyen Philip Roth, Jonathan Franzen gibi çağdaş romancıları takip ettiğini sık sık vurguluyor.
Belli ki Amerika’da halk, siyasetçilerin kitap okumasından hoşlanıyor ve onların neler okuduğunu merak ediyor. İki yönlü bir etkileşim var burada. Hem halk siyasi liderlerin (tüm yoğunluklarına rağmen) okumasını, okumaya zaman ayırmasını istiyor. Hem de siyasi liderlerin kitap okuması, halkı daha fazla okumaya teşvik ediyor.
Bizde siyaset sahnesi çok renkli, bol sesli. Her şey yazılıp çiziliyor da nedense siyasilerin kitaplarla ilişkisi hiç konuşulmuyor. Dedim ya, referandum bitti, aldı beni bir merak. Siyasetçilerimiz roman okuyor mu?
İstiyoruz ki okusunlar. İstiyoruz ki yanlarından eksik olmasın kitaplar...

16 Eylül 2010