Uluslararası bir edebiyat festivalinin davetlisi olarak Hollanda dayım. Katılımcılar da dinleyiciler de hemen hemen her milletten, her dinden. Öylesine çok kültürlü, çok renkli, çok sesli bir sanat ve edebiyat ortamı.

Festivalin ana konusu "Öteki Korkusu". Gittiğim zaman anlıyorum ki temanın böyle seçilmesi tesadüf değil. Zira bu konu şu sıralarda fazlasıyla güncel ve önemli Hollanda da. Senelerdir bu ülkeye çeşitli edebiyat ve sanat etkinlikleri için giderim ama ilk defa insanları bu kadar kaygılı ve karamsar görüyorum. Günler boyunca buradaki Türklerden ve Hollandalılardan işittiklerim düşündürücü.

Daha ilk gün tanıştığım Hollandalı bir akademisyen, buradaki Faslı gençlerin herkesin huzurunu kaçırdığını söylüyor. İrkiliyorum. Ne demek istediğini sorunca, "Bu gençler evlerinde ataerkil terbiye alıyor, çıt çıkaramıyorlar. Sus pus vaziyetteler. Ama sokağa çıkar çıkmaz azıyorlar." diyor. "Çeteler oluşturdular. Kamu düzenini bozuyorlar." Sözünü ettiği gençleri ne kadar tanıdığını merak ediyorum. Tanımadan genellemelerle konuşuyor. Üstelik bu bir sosyal bilimci. Halbuki daha sonra konuştuğum bir lise öğretmeni bambaşka bir yorum getiriyor duruma. Diyor ki: "Faslı ya da Türk gençlerin -bilhassa delikanlıların- düzeni bozdukları savı doğru değil. 11-16 yaş arası oğlan çocukları tarihte her zaman gürültücü, yaramaz, hafif serseri oldular. Bu hep böyleydi. Yeni bir şey değil ki. Ama tek fark şu: Nüfus artışının biçiminden dolayı -Hollandalı çiftler daha az çocuk yaparken buradaki göçmenler arası nüfus artışı ve dolayısıyla genç nüfus daha fazla- şimdilerde bu yaş aralığında daha fazla Müslüman kökenli delikanlı var. Eskiden lise çağındaki gençler sokaklarda bir yaramazlık yapsa, sarhoş olsa, bunu yaşlarına bağlardık. Şimdi bu gençler bir taşkınlık yapsa hemen dinlerine ve kültürlerine bağlanıyor. Deniyor ki Faslılar olay çıkarıyor!"

İşte aynı mesele hakkında iki apayrı yorum. Bakan göze göre nasıl da değişiyor hakikatin rengi, niteliği. Ama bir şey son derece net: Kimlik çatışmaları ve medeniyetler çatışması tezi belki de hiç bu kadar kaygıyla ve derinlemesine tartışılmamıştı, yüzyıllardır demokrasinin ve özgürlüklerin kalelerinden biri olan bu ülkede. "Eskiden burada yabancı olmak kolaydı. İnsan farklılığından utanmazdı, şimdilerde giderek zorlaşıyor yabancı olmak." diyor çok-kültürlü bir radyo programının çalışanlarından bir Türk kadın. "Bilhassa kadınsan zor. Sanki Türk olmak, Müslüman olmak ve kadın olmak otomatik olarak eziliyor olmak anlamına geliyor. Senden ya ezildiğini kabul etmeni bekliyorlar. Ya da tam tersine her şeye başkaldıran asi kadın olmanı. Kültüründen kaçtığını duymak istiyorlar sanki. Her iki durumda da gene onların önyargılarını ispatlamış oluyorsun."

Burada bugünlerde herkesin dilinde Hollanda Özgürlük Partisi lideri Geert Wilders adlı bir politikacı var. Hollandalı sanatçılar da, burada yaşayan Türkler de kaygıyla bahsediyor ondan. Wilders, nicedir İslam karşıtı görüşleriyle tanınıyor. Henüz kimsenin görmediği ama ortalığı şimdiden fazlasıyla geren bir film hazırlığı içinde olduğu söyleniyor. On dakikalık bir belgesel bu. Baştan sona Kur an karşıtı olduğunu kendisi söylüyor. Şimdi herkes Wilders ın bu filmi iddia ettiği gibi 25 Ocak tarihinde gösterime sokup sokmayacağını merak ediyor. Tek bir meseleye bağlanamayacak kadar köklü Hollanda daki tartışmalara damgasını vuran "Öteki korkusu" faktörü. Hollanda da yaşananlar, tartışılanlar, tüm dünyayı, bilhassa İslam ile demokrasinin yan yana yaşayabileceğine inanan biz Türkleri yakından ilgilendiriyor.

Hiç şüphesiz Wilders ın yaptığı bu film son derece sorunlu ve yeni gerilimlere gebe. Ancak kanımca onun veya onun gibi düşünen çatışmacı insanların yapıp söylediklerine odaklanmaktan çok daha verimli ve hayırlı bir yol var Hollanda daki Türkler için: Kendi alternatif ürünlerini üretmek, kendi sanatsal-düşünsel-felsefi-edebi-kültürel zenginliklerini geliştirmek. Saldırgan söylemlere ılımlılıkla, sertliğe barışla, hamlıklara olgunlukla karşılık vermek. Ve bilhassa Batı da hemen hemen hiç bilinmeyen, oradaki azınlıklar tarafından da kıymeti yeterince anlaşılmayan İslam tasavvufunu anlamak, anlatmak, yaşamak...

22 Ocak 2008